دید کلی
در
علم رده بندی
، ارکیده‌ها گروهی منحصر به فرد از گیاهان محسوب می‌شوند و از لحاظ رویشی
بطور گسترده‌ای از هم متفاوتند. با وجود این تمام گونه‌های آن به دلیل
خصوصیات گلها بهم وابسته و خانواده بزرگی را بوجود می‌آورند. خانواده
ارکیده بیش از 800 جنس و فراتر از 25 هزار گونه شناخته شده
تک لپه‌ای علفی دایمی را شامل می‌شوند. این گیاهان می‌توانند ایستاده
(مونوپودیال) یا خمیده
(سمپودیال) و برخی بالا رونده باشند.
اطلاعات گیاه شناسی
بیشتر ارکیده‌ها سبزینه‌دار می‌باشند ولی تعدادی ساپروفیت و بدون برگ
هستند. ساقه‌ها ممکن است دارای یک یا چند میان گره متورم و دارای یک یا چند
برگ باشند. برگها دارای شبکه رگبرگی موازی می‌باشند.
برگها از شکلهای مختلف کشیده ، بیضی و گرد برخوردارند و یک در میان بر روی
ساقه قرار گرفته‌اند. همچنین برگها ضخیم و چرمی و یا نازک ، نرم و گاهی چین‌دار می‌باشند.
گلها
نیز بسیار مشخص بوده و قطر آنها از چند میلیمتر تا 45 سانتیمتر می‌رسد.
رنگهای آنها متنوع و برخی دارای 2 یا 3 رنگ می‌باشند. برخی ارکیده‌ها اصلا
عطر و بویی ندارند در حالی که برخی دیگر بسیار معطرند.
خصوصیات منحصر به فرد ثعلب
داشتن گلهای نامنظم
گلهای ارکیده نوع خاص از گلهای نامنظم به شمار می‌روند که از نوعی
تقارن محوری برخوردارند. تنها یک برش از مکانی خاص قادر به ایجاد دو بخش
قرینه و مشابه است و هر نوع برش از قسمتهای دیگر منجر به تولید دو بخش
نامتشابه و غیر قرینه می‌گردد.
دانه گرده
دانه گرده گلهای ارکیده به کیسه‌های مخصوص به نام
pollinia چسبیده است که
حشرات گرده افشان
بعدا آنها را پس از گرده افشانی جدا می‌کنند. تعداد این کیسه‌ها در هر گل
بر حسب جنس از 12 - 2 عدد متفاوت است. تعداد این کیسه‌ها و نحوه قرار‌گیری
آنها در گل خود وجه مشخصه شناسایی آنهاست. مثلا در
Cattleya حدود 4 کیسه گرده وجود دارد.
اندامهای تناسلی نر و ماده
اندامهای تولید مثل گل ارکیده (
پرچم و
مادگی) هر دو درون ستونی متحد به نام
Column و
gynandrium
قرار دارند. در داخل این ستون مجرایی وجود دارد که از کلاله تا تخمدان
کشیده شده است. این ستون حاوی یک بساک بارور در قسمت بالایی ستون و سطح
مادگی (استیگمات) در بخش زیرین ستون می‌باشد.
شاخک
شاخک در سطح زیرین ستون ژیناندریوم بین بساک پرچم و کلاله وجود دارد.
این شاخک دو نقش منحصر بفرد را ایفا می‌کند. اول اینکه چون سد و مانعی بین
اندام زایای نر و مادگی قرار گرفته است. بنابراین مانع
خودباروری
است. دوم شاخک غده‌ای است که تولید ماده چسبنده‌ای می‌کند که حشرات را به
سمت این اندامها جلب می‌کند و به نحوی عمل می‌کند که حشره موقعی که
می‌خواهد از گرده استفاده کند این ماده به پشت او می‌چسبد و بنابراین گرده
یک گل را می‌تواند به کلاله مادگی گل دیگر منتقل کند.
بذرها
گلهای ارکیده مقادیر زیادی بذر تولید می‌کنند. مثلا یک غلاف بذری
ارکیده در برگیرنده قریب 500 هزار تا یک میلیون بذر است. این بذرها برعکس
گیاهانی چون
ذرت و
نخود فرنگی هیچ
آندوسپرمی ندارند از این رو گاهی به نام
بذر لخت نیز نامیده می‌شوند. از آنجایی که بذرها فاقد هر گونه آندوسپرمی می‌باشند در طبیعت بدون کمک
قارچها
قادر به جوانه زنی نیستند. در حالی که در آزمایشگاه و در شرایط مصنوعی رشد
یا مواد غذایی مورد لزوم در محیط کشت بذر در ارکیده می‌توانند جوانه
بزنند. هر گیاهی که حداقل 4 مشخصه از این 5 تا را داشته باشد به خانواده
ارکیده‌ها تعلق دارد.
ازدیاد ارکیده‌ها
ارکیده‌ها را به طریق لقاح و هم به طریق
غیر تناسلی
می‌توان تکثیر کرد. از آنجایی که بیشتر ارکیده‌ها از طریق بذر معمولا
گلهای مناسب و مرغوبی جهت تولید وسیع بوجود نمی‌آورند بیشترین سعی و تلاش
افراد بر تکثیر غیر جنسی این گیاه صورت می‌گیرد که فرزندان آنها کاملا به
پایه مادر شبیه است. ازدیاد به طریق غیر جنسی مخصوص ارکیده است که مشابه آن
در گلهای دیگر نمی‌باشد.
ازدیاد رویشی ارکیده‌ها
قلمه
اکثر ارکیده‌های (مونوپوریال) مثل
Arachnis و
Vanada
را می‌توان با قلمه انتهایی تکثیر نمود. معمولا قلمه‌های ارکیده از حد
معمولی 10 - 7.5 سانتیمتر بزرگتر در نظر گرفته می‌شود. قلمه انتهایی Vanada
معمولا به طول 30 تا 37 سانتیمتر بوده و باید دارای 12 برگ و چند ریشه
هوایی باشد. قلمه‌ها را در گلدان و بدون استفاده از بستر کشت مخصوص می‌توان
رویاند. قلمه‌های Arachnis هم به طول 45 تا 60 سانتیمتر می‌باشند. اینها
باید ریشه هوایی داشته باشند و مستقیما در مزرعه یا گلدان کاشته شود.
تقسیم بوته
Cattleya و دیگر ارکیده‌های چند پایه و خمیده را با تقسیم بوته از
پایه مادر ازدیاد می‌کند. این ادیاد بر روی گیاهانی انجام می‌گیرد که 6
پیاز کاذب یا بیشتر داشته باشند محل برش ریزوم از بین سومین و چهارمین پیاز
کاذب بوده و هر دو قسمت را به صورت گیاهانی مجزا در گلدان می‌کارند. از
آنجایی که اکثر Cattleyaها تنها سالی یک برگ بوجود می‌آورند، تقسیم
ریزوم اکثر گیاهان هر سه سال یکبار انجام می‌پذیرد.
کنترلهای محیطی در مورد ارکیده‌ها
آبیاری
غالبا گفته می‌شود که افراط در آبیاری بیش از که عامل دیگری باعث از
بین رفتن ارکیده‌ها می‌گردد. آبیاری و کیفیت آب مورد استفاده برای
ارکیده‌ها از مهمترین عوامل محیطی مربوط به پرورش این گلها می‌باشد.
دما
برنامه دمایی بکار گرفته شده تحت تاثیر جنس گیاه مورد نظر خواهد بود.
ازکیده‌های Cymbrdium برای گل دادن به دمای 10 درجه سانتیگراد در شب نیاز
دارند. بدین ترتیب میزان دمای 10 درجه سانتیگراد در شب و 21 تا 24 درجه
سانتیگراد در روز مطلوب می‌باشد. در طول تابستان گیاهان در دمای 32 درجه
سانتیگراد قادر به زیست هستند با این حال نباید آنها را به مدت طولانی در
معرض این دما قرار داد.
نور
احتیاج به نور مانند سایر عوامل پرورشی بسته به جنس ارکیده تحت کشت متفاوت است.
کود دادن
به منظور حداکثر رشد به ارکیده‌ها هر دو هفته یک بار باید کود داد.
البته به شرطی که برای آنها نور ، دما و آب مناسب فراهم شده باشد. نسبت کود
بکار برده شده بسته به محیط کشت متفاوت خواهد بود. کودهای کند آزاد شونده
برای ارکیده بطور موفقیت آمیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از پرورش
دهندگان ترکیبی از کودهای مایع و آزاد کننده کند را ترجیح می‌دهند که محصول
یکنواخت‌تری از مواد مغذی را در مدت زمان طولانی‌تر فراهم می‌آورد.
استفاده از کودهای آزاد کننده کند بی‌خطر بوده و اگر بطور تصادفی مقدار
زیادی از آن بکار برده شود تخریب کمتری را به دنبال خواهد داشت.
19 - فروردین‌ماه - 1397 ساعت 11:02
