همیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineهمیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineاقیانوس
اُقیانوس که از واژه یونانی okeanus) Ωκεανός) گرفته شده‌است به پیکره‌های بزرگی از آب‌های شور گفته می‌شود که جزوی از آب کره می‌باشد و مرز آبی میان چند خشکی بزرگ و قاره را می‌سازد.[۱]
این واژه گاهی به قسمت‌های بزرگی از آنچه اقیانوس جهان خوانده می‌شود، گفته می‌شود. واژه دریا و اقیانوس گاهی به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند اما دریا پبکره‌ای از آب‌های شور است (غالباً بخشی از اقیانوس جهان) که به خشکی‌ها نزدیک است.[۲] اقیانوس زمین بزرگترین اقیانوس سطحی تایید شده سیاره‌های قابل رویت است. تقریباً ۷۱ درصد از سطح کره زمین (که مساحتی حدود ۳۶۱میلیون کیلومتر مربع را شامل می‌شود) را آب‌های شور پوشانده‌اند که به طور کلی به چند اقیانوس و تعدادی دریا تقسیم می‌شوند. حجم کلی اقیانوس‌ها حدود ۱٫۳ میلیارد کیلومتر مربع[۳] با عمق متوسط ۳۷۹۰ متر است. در اقیانوس‌ها حدود ۲۳۰٬۰۰۰ گونهٔ جانوری شناخته شده وجود دارد، البته قسمت عمده‌ای از ژرفای اقیانوس‌ها کشف نشده باقی‌مانده و تخمین زده می‌شود که بیش از دو میلیون گونهٔ جانوری آبزی وجود داشته باشد.[۴]. منشا اقیانوس‌های زمین ناشناخته باقی‌مانده است، البته دانشمندان عقیده دارند که نخستین بار در دوران هادئن تشکیل یافته و ممکن است که منشائی برای آغاز حیات در زمین بوده باشند. بیش از نیمی از این اقیانوس‌ها دارای عمقی بالغ بر ۳۰۰۰ متر (۹۸۰۰ فوت) هستند. میزان شوری آب اقیانوس‌ها غلظتی حدود ۳۵ نقطه از هزار را دارا هستند و در نزدیکی دریاها این غلظت شوری به میزان ۳۰ الی ۳۸ نقطه تغییر پیدا می‌کند.
دید کلی
برخلاف دریاهایی که هم اکنون می‌بینید و ممکن است تکه تکه باشند و هیچ ارتباطی بایکدیگر نداشته باشند، اقیانوس‌ها یکپارچه هستند و با یکدیگر در ارتباط هستند. قسمت متصل این آب نمک‌ها اکثراً به اقیانوس جهانی یاد می‌شود که مفهوم "اقیانوس جهانی" بمعنی تکه‌های آبی پهناور که با یکدیگر در ارتباط هستند و از لحاظ اقیانوس سنجی دارای ارزش بسیار می‌باشند. تکه‌های عظیم این اقیانوس‌ها، در قارههای مختلف پراکنده هستند و شامل مجمع الجزایرهای گوناگون و معیارهای دیگر می‌گردد.
اقیانوس‌های جهان (به ترتیب وسعت):
- اقیانوس آرام که به آن کبیر هم می‌گویند.
- اقیانوس اطلس یا آتلانتیک.
- اقیانوس هند
- اقیانوس منجمد جنوبی
- اقیانوس منجمد شمالی
اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس شامل زیر مجموعه‌هایی بر روی خط استوا، قسمت‌های شمالی و جنوبی آن است. در زمین شناسی قسمت‌های کوچکتر اقیانوس به نام‌هایی مانند "دریا"،"ساحل"،"دلتا" و سایر اسامی شناخته می‌شوند. همچنین بعضی از بخش‌های اقیانوس در خشکی وجود دارند که با اقیانوس جهانی در ارتباط نیستند مانند دریاچهٔ خزر در فلات ایران، دریاچه خوارزم (آرال) در آسیای میانه و دریاچه نمک در ایالت یوتا در ایالات متحده آمریکا - ممکن است آنها را با نام دریا بشناسید ولی در حقیقت دریاچه شور هستند.
از آنجاییکه اقیانوس‌ها قسمت‌های بزرگی از کره زمین را می‌پوشانند لذا تاثیرات مهمی بر روی زیست کره دارند. تبخیر آب اقیانوس (بعنوان عضوی از چرخه آب) نقش مهمی در ایجاد بارش دارد و در واقع دمای اقیانوس یکی از مهترین کلیدهای تغییر آب و هوا در کره زمین است. قدمت اقیانوس‌ها، چیزی حدود ۳ بیلیون سال تخمین زنده شده و پس از آن بود که گیاهان و موجودات زنده بر روی آن پدید آمدند. لجه اقیانوس‌ها محل زندگی گونه‌های متفاوتی از حیوانات و گیاهان آبزی است و جالب اینجاست که قسمت مهم اقیانوس‌ها در فواصلی بسیار دور از سواحل قرار دارند که تعیین کنندهٔ نوع زیستبومها در خشکی‌های سطح کره زمین هستند
لایه‌ها و ژرفاها
اقیانوس شناسان، اقیانوس را بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و زیست شناسی تقسیم بندی می‌کنند. لایهٔ لجه شامل همهٔ قسمت‌های باز اقیانوس می‌شود و خود می‌تواند بسته به عمق یا فراوانی نور به زیر لایه‌هایی تقسیم کردد. بخش نورگیر از سطح آب تا ژرفای ۲۰۰ متری را شامل می‌شود. این لایه‌ای است که امکان فتوسنتز در آن وجود دارد و از همین جهت بیشترین گونهٔ جانوری را داراست. از آنجا که گیاهان به فتوسنتز نیاز دارند، زندگی در پایین تر از این ژرفا باید به یک منبع دیگر وابسته باشد. در بخش بی نور این منبع می‌تواند ریزش آبزیان یا مجراهای گرمایی درون آب باشد. قسمت لجه‌ای بخش نورگیر را برلجه می‌گویند. قسمت لجه‌ای بخش نورگیر خود می‌تواند به زیر لایه‌هایی بر حسب دما تقسیم گردد. میان لجه قسمت بالایی را تشکیل می‌دهد. مرز پایینی آن را دما شیب °۱۲ تشکیل می‌دهد که در مناطق گرمسیری حدوداً در ژرفای ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ متری است. ناحیهٔ بعدی ژرف لجه است که در محدوده دمایی ۱۰ تا ۴ درجه سانتیگراد قرار گرفته و معمولاً ۱۰۰۰ تا۴۰۰۰ متری را شامل می‌شود. بالای صفحهٔ مغاک، لایهٔ مغاک قرار گرفته که مرز پایینی آن در ژرفای ۶۰۰۰ متری قرار گرفته است. آخرین لایه زیر مغاک است که گودال‌های بستر اقیانوس را شامل می‌شود. این لایه در ژرفای ۶۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ متری قرار گرفته است. به موازات بخش بی نور لجه، بخش بی نور دریابن نیز قرار داردکه از سه ناحیه عمیق بستر دریا تشکیل شده است.
|
|
|
| لُجّه | |
| بخش نورگیر | |
| برلجه | |
| بخش بی‌نور | |
| میان‌لجه | |
| ژرف‌لجه | |
| مُغاک | |
| زیرمغاک | |
| روبُن | |
| دریابُن | |
|
|
|
| لایه شیب چگالی | |
| لایه هم‌چگال | |
| دماشیب | |
| لایه شیب شوری | |
| ماده‌شیب | |
|
|
|
|
|
|
جستارهای وابسته
- موجودیت آب در کره زمین
- امواج سطح اقیانوس
- روز جهانی اقیانوس‌ها
- آب لبشور
- سازمان بینالمللی دریانوردی
- زباله دریایی
- آلودگی دریایی
- جریان اقیانوسی
- اقیانوسنگاری
- لجه
- افزایش سطح آب دریاها
- سطح آب‌های آزاد
- نمک دریایی
- هفت دریا
- کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها
- دریاها
