همیارآنلاین

کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronline

همیارآنلاین

کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronline

کیفیت خاک،راز اقتدار و افول تمدن ها


  

برخی شواهد تاریخی نشان می‌دهد توانایی نداشتن در کنترل فرسایش خاک، تمدن‌های بزرگ باستانی را زمین‌گیر کرد. پرسش اینجاست که آیا چنین اتفاقی می‌تواند برای دنیای مدرن هم روی دهد؟ به گفته پروفسور ماری و دکتر باب اسکولز که بتازگی تحقیقات جامعی در این زمینه انجام داده‌ و نتیجه آن را در نشریه ساینس به چاپ رسانده‌اند، این مساله نه‌تنها ممکن، بلکه حتمی است.

قربانیان فرسایش خاک در آمریکای جنوبی

اقوام سرخپوست جنوب مکزیک بیش از هزار سال قبل از میلاد مسیح، تمدن مایا را به یکی از پیشرفته‌ترین جوامع آمریکای جنوبی بدل کردند، اما پس از آن که بین 250 تا 900 سال پیش از میلاد مسیح به اوج قدرت رسیدند، به ناگاه افولی غیرقابل‌باور را تجربه کردند. این راز تا مدت‌ها برای دانشمندان سر به مهر باقی‌مانده بود که چگونه تمدنی چنین عظیم می‌تواند قدرت خود را از دست بدهد؟

دانشمندان خاک‌شناسی دانشگاه بیرمنگام پس از سال‌ها بررسی خاک شهر مشهور و پررونق تیکال واقع در قلب تمدن مایا و کشور گواتمالای کنونی به این نتیجه رسیدند زمین‌های پایین‌دستی که این قوم از آن برای کاشت ذرت و تامین معاش جمعیت حدود 60 هزار نفری خود استفاده می‌کردند، تا سال‌ها شرایط خوبی داشت، اما به مرور دامنه فرسایش خاک‌های مناطق مرتفع به ارتفاعات پست رسید و عملا تامین معاش را مختل کرد. نتیجه این تحقیق سال گذشته در مجله علوم به چاپ رسید.

 

اضمحلال قدرت تمدن‌های غرب مدیترانه

نتایج تحقیقات پژوهشگران دانشگاه پل‌ساباتیر و تولوز فرانسه که مرداد امسال در مجله پلوس‌وان چاپ شد، نشان می‌دهد زمینه افول قدرت تمدن‌های غرب مدیترانه اواخر قرن 13 پیش از میلاد را تغییرات اقلیمی و فرسایش فراهم کرد. در واقع در عصر برنز تمدن‌های یونان و سوریه در اوج خود بودند، اما بررسی رسوبات قدیمی خاک‌های این منطقه نشان داد اواخر این عصر، مجموع این دو عامل ورق را برای کشاورزی آسیب‌پذیر این منطقه به کلی برگرداند.

 

ابهام‌زدایی از تاثیر وضع کشاورزی بر سلامت اکوسیستم‌های خاکی

پروفسور ماری و دکتر باب اسکولز در مقاله‌ای که در مجله علوم به چاپ رسانده‌اند، به تفصیل بیان کرده‌اند که چگونه قابلیت تولید زمین‌های مختلف در سراسر جهان فقط به واسطه فرسایش خاک، انباشت نمک و کاهش مواد مغذی به نحوی تاسفبار کاهش پیدا کرد. پروفسور ماری، متخصص علوم محیط‌‌زیست دانشگاه ویتز در این زمینه می‌گوید: «کشت مستمر خاک در درازمدت باعث خواهد شد باکتری‌هایی که مواد ارگانیک را به مواد مغذی تبدیل می‌کنند، کم‌کم‌ نابود شوند و این مساله باروری خاک را بشدت کاهش می‌دهد.» هرچند تکنولوژی‌های جدید که مبتنی بر استفاده زیاد و حتی ناپایدار از کودها، آبیاری و شخم هستند، به اشتباه حس امنیت غذایی را به کشاورزان القا کرده‌اند، اما واقعیت این است که این مساله باعث شده سالانه حدود یک درصد از زمین‌های جهان فرسایش پیدا کند. در آفریقا یعنی جایی که حداکثر رشد کشاورزی باید در آن اتفاق بیفتد، فرسایش نه‌تنها باعث شده 8 درصد از قابلیت کشت کاهش پیدا کند، بلکه حتی کاهش مواد مغذی خاک را نیز به طور گسترده زمینه‌سازی کرده است. دکتر باب اسکولز که پژوهشگر ستاد تحقیقاتی علوم و صنایع کشور بریتانیاست، در ادامه می‌افزاید: «باروری خاک نه‌تنها یک صفت بیوفیزیکی بلکه حتی یک ویژگی اجتماعی نیز هست، اما این که چرا باروری خاک نوعی ویژگی اجتماعی محسوب می‌شود، در اصل به وابستگی شدید بشر به تولیدات غذایی برمی‌گردد.»

 

پاک کردن صورت مساله

مساله باروری خاک برای گذشتگان یک راز بود. کشاورزان سنتی وقتی بخواهند این مساله را تشریح کنند، می‌گویند خاک خسته، بیمار یا سرد شده بود. راه‌حل آنها نیز اغلب رها کردن خاک برای یک مدت زمان نسبتا طولانی است. اواسط قرن 20 میلادی، خاک‌ها و گیاهان به طور منظم مورد آزمایش قرار می‌گرفتند تا کمبودهای آنها مشخص شود. در نهایت کشاورزی صنعتی برای حل این مساله وارد میدان شد، اما در آن زمان خود خاک کمتر مورد توجه قرار گرفت و بیشتر هدف آن بود که با وارد کردن مواد غذایی مشکل فقدان ترکیبات شیمیایی ضروری حل شود. این رویکرد محدود و کوته‌فکرمآبانه تولید غذای بی‌سابقه‌ای را به دنبال داشت، اما در عین حال به افزایش گرمایش جهانی، آلودگی ذخایر آبی ازجمله رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اکوسیستم‌های ساحلی منجر شد. در حال حاضر تحقیقات نشان داده که کشاورزی به طور فعال مسئول انتشار یک‌سوم گازهای گلخانه‌ای در جو است. جایگزینی پروسه‌های باروری و حاصلخیزی پایدار با روش‌های متکی بر ورودی‌های خارجی ازجمله کود نه‌تنها اکوسیستم‌ها و خاک بلکه حتی انسان‌ها را بشدت آسیب‌پذیر کرده است. البته ممکن نیست بتوان جمعیت فعلی و آینده جهان را فقط با اتکا بر روش‌هایی از جمله کشاورزی ارگانیک سیر نگه داشت. روش‌هایی از این قبیل به زمین‌های بیشتری نیاز دارد و چنین راهکارهایی ممکن است حتی نتوانند روند تغییرات اقلیمی، حفاظت از تنوع زیستی و پاکسازی ذخایر آبی را اصلاح کنند. برای دستیابی به غذای کافی در درازمدت و حفظ امنیت زیست‌محیطی، یک اکوسیستم خاکی کشاورزی مورد نیاز است که بتواند با اکوسیستم‌های طبیعی و چرخه‌های حیاتی رابطه بهتری برقرار کند. برای اجرای چنین استراتژی‌ای، کاربرد کمتر کودهای غیرارگانیک و تکیه بر فناوری بیوتکنولوژی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

مترجم: فرناز حیدری/ کارشناس ارشد محیط‌‌‌‌زیست

منبع: ساینس دیلی

خاک کشاورزی تمدن
21 - آذر‌ماه - 1392 ساعت 23:04
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد