همیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineهمیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineمعرفی نظام بیمه کشاورزی در ایران
ماهنامه دام کشت و صنعت، شماره 117معرفی نظام بیمه کشاورزی در ایران
کشاورزی فعالیتی است توام با ریسک، ریسکی دوجانبه که هم بر رفتار تولیدکنندگان تاثیر می گذرد و هم سیاست های بخش کشاورزی، وجود ریسک و واکنش تولیدکنندگان نسبت به آن نیز، بر شکل و محتوای سیاست های بخش کشاورزی تاثیر دارد. در حقیقت تنوع، عدم ثبات و ریسک سه عاملی هستند که در انگیزش و توجیه سیاست گذاری در بخش کشاورزی نقش عمده دارند.
بیمه ی محصولات کشاورزی در تعدادی از کشورهای در حال توسعه مکانیزمی است در جهت کاهش عدم ثبات درآمد تولیدکنندگان بخش کشاورزی از طریق کاهش ریسک تولید و عملکرد.
بخش کشاورزی به علت نوسان های جوی برخلاف بخش صنعتی، همیشه زمینه فعالیت پرخطری محسوب می شود. کشاورزان برای کنترل و پایین آوردن ریسک این بخش همواره تلاش می کنند اما به رغم این تلاش های گسترده، حوادث غیرمترقبه طبیعی و فاجعه آمیز، هنوز هم در فعالیت های بخش کشاورزی تهدیدی جدی به شمار می آید. این جا است که بیمه می تواند با ارایه سرویس مناسب و تامین انواع پوشش های بیمه ای نقش اساسی در تقویت این بخش بر عهده بگیرد.
بر همین اساس نظام بیمه محصولات کشاورزی از آغاز قرن بیستم مورد توجه جدی کشورها قرار گرفت. در بسیاری از کشورها، بیمه های کشاورزی یکی از فعالیت های شرکت های بزرگ بیمه تجاری است و بخشی از عملکرد کلی آنها محسوب می شود، به طوری که هم اکنون ضرورت حضور بیمه در بخش کشاورزی در همه دنیا احساس شده و به تناسب سیاست های داخلی کشورها به شیوه های مختلف به اجرا درآمده است.
1 ـ تاریخچه بیمه کشاورزی در ایران
در ایران نیز با تشکیل صندوق امداد روستاییان، مصوب 1353 و طرح ایجاد صندوق بیمه ی محصولات کشاورزی مصوب 1355، بیمه ی کشاورزی پایه ریزی شد ولی فعالیت رسمی آن از سال 63 آغاز گردید. بدین ترتیب که پس از انقلاب اسلامی آغاز فعالیت های بیمه ای مجددا به عنوان نیازی اجتناب ناپذیر مورد تایید قرار گرفت و مقرر شد اقدامات لازم در جهت تحقق بخشیدن به این تفکر از نو آغاز شود. لذا از شهریور 1360، اولین کارگروه شکل گیری بیمه ی کشاورزی در ایران در وزارت کشاورزی تشکیل گردید تا اقدامات لازم در مورد اجرای مقررات مربوط به بیمه ی محصولات کشاورزی و ارایه ی الگوی اجرایی سازگار با بخش کشاورزی انجام شود. لذا با توجه به ارایه راهکار عملیاتی از سوی کارشناسان و نیز پیشنهاد واگذاری اجرای عملیات به یک سازمان ملی قدرتمند در بخش یعنی بانک کشاورزی که بزرگترین امتیاز آن از نظر ضمانت اجرایی و تداوم و استمرار آن بود، مورد بررسی قرار گرفت و نهایتا قانون اساسی صندوق بیمه ی محصولات کشاورزی در سال 1362 و به دنبال به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و بلافاصله از همین سال عملیات اجرایی بیمه ی کشاورزی آغاز شد.
2 ـ معرفی نظام فعلی بیمه کشاورزی
الف) اهداف و حدود عملیات
قانون بیمه ی محصولات کشاورزی به صورت یک ماده ی واحد و 7 تبصره در جلسه ی مورخ 1/3/1362 به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ 25/3/62 به تصویب شورای نگهبان رسید. اصل این قانون که سرآغاز تحولی جدید در حمایت از بخش کشاورزی شد به این مضمون است:
به منظور انجام بیمه ی انواع محصولات کشاورزی، دام، طیور، زنبور عسل، کرم ابریشم و آبزیان در مقابل خسارت های ناشی از سوانح طبیعی و حوادث قهری نظیر تگرگ، توفان، خشکسالی، زلزله، سیل، سرمازدگی، یخبندان، آتش سوزی، صاعقه، آفات و امراض نباتی عمومی و قرنطینه ای، امراض واگیر حیوانی عمومی و قرنطینه ای و... به عنوان وسیله ای برای نیل به اهداف و سیاست های بخش کشاورزی، صندوق بیمه ی محصولات کشاورزی در بانک کشاورزی تاسیس می شود.
حدود عملیات این صندوق براساس اساسنامه به شرح ذیل می باشد:
1- بررسی و تحقیق در مورد مختصات اقتصادی، اجتماعی، کشاورزی و فنی مناطق مختلف کشور.
2- بررسی و تحقیق تطبیقی در مورد روش های بیمه ی کشاورزی در دنیا با توجه به نظام بهره برداری ، هدف ها و سیاست های کشاورزی ایران جهت اتخاذ تصمیم در مورد برقراری مناسب ترین نوع بیمه ی کشاورزی با توجه به نظام اقتصادی و اجتماعی و برنامه ی بخش کشاورزی.
3- بررسی و مطالعه ی طرح های کاهش دهنده ی خسارات ناشی از خطرات تحت پوشش بیمه و پیشنهاد آن به دولت جهت هماهنگ کردن آنها با طرح های مربوط به عملیات زیربنایی و همچنین ارشاد تولیدکنندگان به منظور خود پیشگیری در مقابل خطرات و در نتیجه کاهش خسارات وارده به محصولات کشاورزی.
4- تهیه آیین نامه ها و دستورالعمل ها و اصلاح آنها با توجه به نتایج تحقیقات انجام شده.
5- انجام عملیات بیمه درباره ی محصولات کشاورزی.
6- انجام هر گونه عملیات آموزش و شرکت در سمینارها و کنفرانس ها به نحوی که در ارتقاء سطح معلومات بیمه گذاران و کارشناسان و یا سایر کارمندان و دست اندرکاران بیمه ی کشاورزی در جهت پیشرفت و توسعه ی عملیات صندوق ضروری باشد.
تعیین روش های و سیاست های کلی اجرایی عملیات بیمه ی محصولات کشاورزی مانند شرایط بیمه ی انواع محصولات، تعهدات بیمه گر و بیمه گذار، تعرفه ی بیمه و غرامت براساس آیین نامه هایی می باشد که به تصویب مجمع عمومی می رسد. همچنین به منظور هماهنگی سیاست های بیمه ی کشاورزی با اهداف بخش کشاورزی دولت می تواند ارایه کمک ها و خدمات خود را به تولید محصولاتی که اجرای بیمه ی آنها اعلام شده، منوط به بیمه کردن آنها محصول نماید. نحوه ی ارتباط و اجرای بیمه ی هر زراعت یا تولید یا کمک ها و خدمات دولت توسط صندوق با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و سایر واحدهای مربوط مورد بررسی قرار گرفته و از طریق آیین نامه های خاصی از طریق مجمع عمومی جهت تصویب به هیات وزیران تسلیم خواهد شد. با توجه به دولتی بودن نظام بیمه ی محصولات کشاورزی در ایران، به پیشنهاد مجمع عمومی قسمتی از حق بیمه از طریق دولت تامین و همه ساله در لایحه ی بودجه منظور خواهد شد و در صورتی که در هر سال مالی شدت حوادث موجب خسارات بیش از موارد پیش بینی شده برای عملیات زیر پوشش بیمه گردد و صندوق قادر به پرداخت غرامت آن نباشد، کسری آن به پیشنهاد مجمع عمومی پس از تصویب هیات وزیران از محل اعتبار ردیف بودجه که در اختیار دولت می باشد قابل پرداخت خواهد بود.
3 ـ انواع قراردادهای بیمه محصولات کشاورزی در ایران بیمه هزینه تولید
در این نوع بیمه، محصول در مقابل عوامل خطر مشخص تحت پوشش قرار می گیرد. حداکثر تعهد پرداخت براساس هزینه انجام شده (هزینه تولید) محاسبه می گردد. در صورت بروز خطر میزان غرامت متناسب با مرحله پیشرفت عملیات زراعی و هزینه های انجام شده محاسبه و پرداخت می گردد.
هدف از این نوع بیمه حفظ توان تولیدکننده برای باقی ماندن در صحنه تولید است.
بیمه ارزش تولید
در این نوع بیمه میزان محصول در مقابل عوامل خطر مشخص تحت پوشش بیمه قرار می گیرد. در صورت بروز خطر خسارت وارده توسط ارزیاب مشخص و غرامت متناسب با گزینه های انتخابی به کشاورز پرداخت می گردد. قیمت مبنا برای پرداخت غرامت، قیمت تضمینی مصوب شورای اقتصاد است. در حال حاضر این نوع بیمه برای اکثر محصولات در کشور در دست انجام می باشد.
بیمه تضمین تولید یا بیمه عملکرد
در این نوع بیمه کلیه خطراتی که تولید را تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به کاهش تولید می شوند تضمین می گردد و در صورت افت تولید، غرامت متناسب با آن محاسبه و پرداخت می گردد. این نوع بیمه تاثیر قابل توجهی در ثبات و امنیت تولیدات کشاورزی دارد. این روش در حال حاضر به صورت آزمایشی در دو استان کرمانشاه و کردستان به اجرا گذاشته شده است.
4 ـ عملکرد مقایسه ای ده سال اخیر صندوق بیمه کشاورزی (از سال زراعی 78-77 تا 88-87)
الف – سطوح و میزان بیمه شده در زیربخش های مختلف در سال زراعی 88-87
زیربخش زراعت: 5 میلیون هکتار معادل 163 درصد رشد نسبت به سال پایه
زیربخش باغات: 315 هزار هکتار معادل 2433 درصد رشد نسبت به سال پایه
زیربخش دام: 5/13 میلیون واحد دامی معادل 610 درصد رشد نسبت به سال پایه
زیربخش طیور: 512 میلیون قطعه معادل 5718 درصد رشد نسبت به سال پایه
زیربخش آبزیان: 50 میلیون مترمربع استخرهای پرورشی معادل 213 درصد رشد نسبت به سال پایه
زیربخش منابع طبیعی: 5/2 میلیون هکتار معادل 637 درصد رشد نسبت به سال پایه
ب – تعداد بیمه گذاران
تعداد بهره برداران تحت پوشش بیمه از مرز 8/1 میلیون نفر گذشته است که با توجه به اختیاری بودن بیمه نوساناتی در طول سال های مختلف نشان می دهد)
ج- تعداد محصولات تحت پوشش بیمه، 110 محصول معادل 175 درصد رشد نسبت به سال پایه
د – حق بیمه دریافتی، 2000 میلیارد ریال معادل 3233 درصد رشد نسبت به سال پایه
هـ - غرامت پرداختی، 3885 میلیارد ریال 111 برابر نسبت به سال پایه
و- نسبت حق بیمه، 70 درصد (سهم دولت) و 30 درصد (سهم کشاورز) برای سال زراعی 89-88 در نظر گرفته شده است.
ز- استفاده از خدمات بخش خصوصی برای انجام عملیات بیمه ای (صدور بیمه نامه و ارزیابی خسارت) و واگذاری امور بیمه کشاورزی به فارغ التحصیلان کشاورزی در دستور کار قرار گرفت که در این خصوص از خدمات 4000 نفر اشخاص حقیقی و حقوقی (که در آینده نزدیک کلیه امور کارگزاری ها در قالب قریب به 400 شرکت خدمات بیمه ای سازماندهی خواهد شد) استفاده می گردد.
5 ـ مقایسه عملکرد با اهداف مندرج در قانون برنامه چهارم
با توجه به اهداف کمی برنامه چهارم مبنی بر پوشش بیمه ای حداقل 50 درصد محصولات کشاورزی، شاخص های ذیل تاکنون محقق شده است.
- نسبت تعداد بیمه گذاران به کل بهره برداران بخش 52 درصد
- نسبت محصولات تحت پوشش بیمه به کل محصولات بیمه پذیر در زیربخش های مختلف به طور متوسط حدود 85 درصد (از این نظر ایران در بین 142 کشوری که خدمات بیمه کشاورزی را ارایه می دهند مقام دوم را دارا است).
- نسبت سطوح زیرکشت محصولاتی که برنامه بیمه پذیری آنها اعلام شده به کل سطح حدود 80 درصد
6 ـ راهبردهای ارتقاء کمی و کیفی خدمات بیمه کشاورزی در ایران
- به کارگیری بخش خصوصی
- متنوع سازی منابع مالی
- اطلاع رسانی و ایجاد بستر فرهنگی
- ایجاد بیمه ی اتکایی
- برقراری تعادل بین منابع و مصارف
- اجرای بیمه های گروهی و منطقه ای
- هدفمند کردن یارانه ها
- افزایش زمینه ی مشارکت بیشتر بخش کشاورزی
- بهره گیری از تشکل های بهره برداران (تولیدی)
- استانداردسازی واحدهای تولیدی
- توسعه ی مطالعات اقلیمی
- اهتمام در گسترش مطالعات و تحقیقات کاربردی
- استمرار آموزش و اطلاع رسانی
- جهت بخشی به نیاز مشتریان
- آگاهی از نیاز مشتریان به منظور تامین انتظارات
- بهره گیری از تکنولوژی های GIS و RS در فرآیند بیمه
- استانداردسازی ارزیابی خسارت
- ورود به عرصه های جدید (تنوع خدمات)
- اصلاح شیوه های نرخ گذاری
- تقویت شبکه ی نظارت
- جذب و تربیت نیروی انسانی متخصص
- جهت گیری هدایت کلیه ی منابع اعتباری تخصیص یافته در جبران خسارت ها به بیمه ی کشاورزی
7 ـ برنامه های آینده
ـ ماموریت جدید صندوق بیمه کشاورزی
به موجب قانون اصلاح قانون بیمه محصولات کشاورزی مصوب 22/10/87 مجلس شورای اسلامی علاوه بر بیمه محصولات کشاورزی، بیمه ابنیه، تاسیسات، مستحدثات، قنوات، چاه های آب کشاورزی، تاسیسات آبیاری، فعالیت ها و کلیه خدمات کشاورزی و عوامل تولید (ماشین آلات، ابزار و ادوات کشاورزی در قبال حوادث بیمه پذیر به عنوان وسیله ای برای نیل به اهداف و سیاست های بخش کشاورزی به عهده صندوق بیمه کشاورزی گذاشته شده است.
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد