آموزش فنی و حرفه ای در کشور ایتالیا
ایتالیا در منتهی الیه جنوب اروپا قرار دارد این کشور که جزایر متعددی از هر سو آن محاط می کند، در نهایت به سواحل آفریقا محدود می شود،جغرافیای ایتالیا در ارتباط تنگاتنگی با حوزه های فرهنگی و نژادی جهان (از جمله نئو لاتین ها ،ژرمن ها و اسلاو بالکان)و به همین نسبت کشور های آفریقای شمالی و تمدن مسلمان عرب بوده است.به تدریج ایتالیا به آنسوی سواحل مدیترانه کشیده و به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد پس ایتالیا را می توان پل ارتباطی میان اروپا و آفریقا و آسیا دانست.
ساختار پارلمانی این کشور شامل انتخابات سنا طبق نظام تعیین برنده بر مبنای بیشترین آرای اخذ شده برای اکثر کرسی ها و استفاده از نظام تعیین تعداد نمایندگان به نسبت جمعیت هر منطقه برای اقل کرسی هاست ،نظام مشابهی نیز برای نمایندگان مجلس وجود دارد . مجلس سنا 315 عضو دارد که به نمایندگی از طرف نواحی از سوی شهروندان 25 ساله به بالا انتخاب می شوند بعلاوه رییس جمهور پنج سناتور مادام العمر را نیز بر می گزینند.
شمال ایتالیا با دسترسی آسانی که به سایر نقاط اروپا دارد مرکز اصلی صنعت این کشور محسوب می شود در مقابل جنوب کشور غالبا در زمینه کشاورزی و تولید محصولاتی نظیر انگور،چغندر قند ،گندم ،ذرت ،گوجه فرنگی و سویا فعالیت می کند.
ایتالیا اکثرا دارای مزارعی کوچک است بهمین دلیل میانگین درآمد در جنوب ایتالیا نسبت به شمال در سطح پایین تری قرار دارد کشاورزی در شمال بصورت مکانیزه بوده و محصولات عمده ان شامل گندم ،ذرت ،برنج ،انگور ،میوه و علوفه برای تغذیه دام و صنایع لبنی است در حال حاضر مکانیزه کردن کشاورزی در جنوب ایتالیا مجدانه تشویق می شود .
صنایع شمال کشور پیشرفته و شامل صنایع الکتریکی و الکترونیکی ،وسایل نقلیه از جمله دوچرخه سازی ،نساجی، پوشاک و کالا های چرمی ،سیمان ،شیشه ،چینی و سرامیک می باشد. شمال ایتالیا از لحاظ مالی و بانکداری منطقه مهمی محسوب می شود شهر میلان پایتخت تجاری ایتالیا است صنعت توریسم و پول ناشی از درآمدی که ایتالیایی های شاغل در خارج، به کشور می فرستند منابع مهم درآمد ارز خارجی است.
متاسفانه اقتصاد کشاورزی ایتالیا با رکود قابل ملاحظه ای مواجه شده است بالعکس در صنعت به رشد چشمگیری دست یافته است به نحوی که اکنون در رده پنجمین کشور بزرگ صنعتی جهان قرار دارد.رشد اقتصادی این کشور مدیون تولید محصولات در سطح صنایع کوچک ،متوسط و تولیدات خانگی است صنایع اصلی ابزار دقیق و ماشین آلات مربوط به این رشته ،وسایل نقلیه ،مواد شیمیایی ،محصولات الکتریکی ،مدو لباس را در بر می گیرد، ایتالیا روابط اقتصادی متقابلی با کشورهای آلمان ،فرانسه ،هلند و امریکا دارد.
سیستم آموزش ایتالیا شامل 3 سال دوره پیش دبستانی و 2 سطح اموزشی شامل5 سال دوره ابتدایی، 3 سال دوره راهنمایی و در سطح دوم، 1- سیستم icie که طول دوره 5 سال است و بعد از امتحان پایان دوره پنج ساله دانش آموز صلاحیت ورود به دانشگاه را دارد، 2- آموزش های فنی و حرفه ای که طول این دوره 3 سال است و بعد از پایان این دوره دانش آموز موفق به کسب گواهینامه مهارتی می شود که در سطح کشور ایتالیا و اروپا مورد تایید است.
افرادی که گواهینامه مهارتی دارند صلاحیت ورود به بازار کار یا یکی از رشته هایی که در نهایت منجر به اخذ مدرک دیپلم فنی حرفه ای می شود را دارند. داشتن این دیپلم برای دوره آموزش های عالی فنی یا دانشگاه ها [ با گذارندن چند پیش نیاز ] ضروریست پس هر سطح روابط تنگاتنگی با یکدیگر دارند.
در آموزشهای فنی و حرفه ای دانش آموزانی که مقطع راهنمایی آنها به پایان رسیده است و تمایلی به ادامه تحصیل در سیستم مدرسه را ندارند موفق به کسب گواهینامه مهارتی در مقطع آموزشهای مقدماتی/ پایه حرفه ای خواهند شد که اصطلاحاً به آن آموزش های سطح 1 می گویند. آموزش های این سطح شامل مهارت های حرفه ای خاص دانش تئوری و انواع کار عملی و تجربه کار عملی در موسسات می باشد.
دوره دبیرستان هشت شاخه متفاوت (هنر های زیبا ،کلاسیک ،اقتصاد،زبان،موسیقی،علوم،تکنولوژی،انسانی) به غیر از هنرستان که خود سیلابس های متفاوتی دارد را در بر می گیرد
دوره آموزش های عالی فنی و حرفه ای که 12-6 ماه به طول می انجامد اصطلاحاً سطح 2 آموزشی نامیده می شود، دانش¬ و توان تئوری، فنی یا تکنولوژی های نوین، مدیریت کار علمی و تجربه کار عملی در موسسات از عناوین و سرفصل های این دوره است.
شاخه دیگر آموزشهای عالی فنی و حرفه ای IFTS می باشد در این سطح تکنسین ارشد و متناسب با تقاضای بازار کار دولتی/ خصوصی آموزش داده می شود. شرایط ورود به این دوره داشتن مدرک دیپلم حرفه ای می باشد.
دوره های کارآموزی
جوانان سنین 15 سال یا بالاتر می تواند بصورت دوره های کارآموزی و یا دوره های قراردادی آموزش/ کار که اصطلاحاً به آن قرارداد ترکیبی نیز می گویند، جذب بازار کار شوند لازم به ذکر است که موسسات در تمام بخش ها از هر دو نوع قرار داد استفاده می نمایند. دوره های کارآموزی تجربیات آموزشی و شغلی بسیار زیادی را همراه دارد. موسسات آموزش های در حین کار را، با به کار گماردن کارآموز در کنار استادکار ماهر اجرا می کند،یا یک مربی از طرف موسسه مسئول هماهنگی آموزشهای حین و خارج از خدمت خواهد بود از سوی دیگر فرد کارآموز باید دوره ها آموزشی تکمیلی را که کاملاً رایگان است به مدت حداقل 120 ساعت در یک سال را بگذارند.محتوای آموزشی این دوره های شامل مهارت های علمی ،عملی و فنی می باشد که بسته یه نوع شغل متفاوت است برخی از آموزشها بصورت آمادگی جهت احراز شغل است مثل صنعت ساختمان،صنایع سنگین ،خدمات،صنایع چرم،پارچه و صنعت توریسم .محتوای دوره های آموزشی تکمیلی کارآموزی منوط به نوع آموزش اجباری است که می تواند شامل مهارت های زبان ،ریاضی ،IT و...باشد محتوای این دوره آموزشی شامل علوم و فنون مرتبط به مهارتهای علمی و مرتبط به شغل میباشد.قرار دادهای آموزشی کار از18ماه الی 4سال به طول می انجامد.
سیستم کارآموزی کشور ایتالیا به 3 بخش تقسیم می شود:
1) نوعی از کارآموزی که ویژه جوانان 18-15 سال است که در واقع هدف از کارآموزی ارتقاء توان علمی و عملی و ادامه تحصیل آنان است.
2) نوع دیگر آن تحت عنوان کارآموزی شغلی است که ویژه سنین 29/18 سال است (کارآموزی جهت کار )
3) کاراموزی جهت کسب دیپلم که در نهایت منجر به مدرک دانشگاهی می شود.
حداکثر طول مدت کارآموزی تا 6 سال نیز افزایش یافته است.
آموزش های مستمر:
آموزش بزرگسالان به 2 بخش تقسیم می شود: 1- آموزش مادام العمر که برای آشنایی با مهارتهای مقدماتی، عمومی و پیش از اشتغال ارایه می شود. آموزشهای مذکور در بخش رسمی به ویژه در مراکز ثابت منطقه ای جهت آموزش بزرگسالان تحت نظر وزارت آموزش و پرورش، دانشگاهها و تحقیقات انجام می¬شود.
2) آموزشهای مستمر فنی و حرفه ای که شامل کلیه سیلابس های آموزشی می شود، هدف از این آموزشها آموزش کارگران بزرگسال و بازآموزی حرفه ای است. مکانیسم اجرایی آموزش های مستمر برای کارگران در موسسات دولتی یا خصوصی، مراکز آموزشی، مجامع صنعتی، حرفه ای و مهارتهایی نظیر دانشگاهها و مراکز اشتغال می باشد در اینجا می توانیم به نقش فعال آموزشهای غیر رسمی کارگران و کارمندان در موسسات اشاره کنیم معمولا برنامه های اموزشی شامل حال کارگران ،موسسات و کار فرمایان سازمان های غیر انتفاعی و اقتصادی، مراکز اموزشی از جمله مربیان مراکز اشتغال و سرمایه گذاران می باشد.هر کارمند سالانه باید ساعاتی راجهت آموزش و ارتقا توان و مهارت های شغلی خود سپری نماید .
وزارت کار که مجری آموزشهای مستمر است وظیفه سنجش اینگونه اموزشها را نیز بعهده دارد حتی در مورد اموزش افراد شاغل و بیکار نیز روند مذکور را پیاده می کند ،آموزشهای مستمر را موسسات اجرا نموده و هدف از اجرای ان نیز بهبود مهارت و دانش شغلی است که در مراحل تولید ،تکنولوژی و نوآوری الزامیست حمایت هایی که قانون از سیستم نامبرده بعمل می اورد موجب شده است که به ان بودجه ای تعلق گیرد حتی افراد متقاضی برای اموزش به شرکتها و آزمون در همان شرکت معرفی می شوند در راستای حمایت از این پدیده قانون یک گزینه کلیدی دیگر نیز اضافه نموده است :سرمایه گذاران داخلی و وزارت کار ایتالیا که بودجه های چند ناحیه ای را مدیریت می کنند بر پرداخت 0.30درصد سهم مشارکت کار فرما نظارت دارد در واقع بودجه ای که سرمایه موسسات و طرح های آموزشی منطقه ای و ناحیه ای است کار مقامات منطقه ای را در سیستم اموزشهای مستمر تکمیل می کند.موسسات بسیار کوچک(9-1)و موسسات کوچک(49-10)کارمند در گروه موسسات تولیدی ملی قرار داند اما سهم فعالیت آنان بدلیل فقدان ثبات اقتصادی در آموزش های مستمر نسبت به موسسات متوسط و بزرگ بسیار اندک است در نتیجه حمایت دولت برای ارتقا سرمایه گذاری در امر آموزش در قالب وزارت آموزش و پرورش و بودجه اروپا تامین می شود .
آموزش معلمان ارسال آموزش های فنی و حرفه ای
مربیان در مراکز آموزشی دولتی و مجازو در موسسات خصوصی جهت آموزش مستمر کارگران فعالیت می کنند. در برخی موارد در مراکز اشتغال نیز فعالیت دارند. شر ط استخدام مربیان رتبه دانشگاهی در رشته تحصیلی آنان بود (روش قدیمی). اما تاکنون فارغ التحصیلان تربیت معلم نیز واجد شرایط مربیگری هستند (روش جدید) در حال حاضر آموزش مقدماتی مربیان بعهده مرکز آموزشی معلمان است آموزش حین خدمت بعهده مدارس و دانشگاه ها می باشد در این نوع آموزش جدیدترین روشها و بازآموزی، آموزش متدولوژی و مهارت در تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات ارایه می شود،در طی چند سال اخیر با رشد آموزشهای از راه دور معلمان مواجه شده ایم که مدیریت ان بعهده وزارت کار است ارتقا آموزشی معلمان و مربیان در راستای توسعه و ارتقا مهارت های شغلی مربیان/ و کارگران در مراکز اموزشی می باشد در این روش بیشتر از کتاب های خود آموز ،کتابخانه های مجازی و تالار گفتگو استفاده می شود
آموزش مربیان و معلمان موسسات:
از آنجاییکه مربیان موسسات در قالب کارورزی فعالیت عمده ای دارند لذا تضمین کیفیت آموزش های در حین کار انان نقش کلیدی دارد در طی چند سال اخیر با رشد اموزش و اعطا گواهینامه های مهارتی در ایتالیا مواجه شده ایم در واقع دو فاکتور مذکور صلاحیت و تواناییهای فردی را ضمانت می کند .سازمان های دو جانبه ،کارفرمایان و اتاق بازرگانی و اتحادیه های صنفی بخشی از نیاز های مهارتی و حرفه ای را برای تثبیت توسعه شغلی بر عهده گرفته اند پس قادر به ارائه آموزش های متناسب با بازار کار نیز می باشند.
با افزایش تنوع در ارائه آموزش سرمایه گذاران سیستم های آموزشی در عرضه طرحهای اموزشی متناسب با بازار کار نوآوریهایی انجام داده اند از جمله آموزش عالی فنی که سیستم هماهنگ و یکپارچه طراحی و روش هایCBT و انواع آموزش مدولار را در بر می گیرد .استاندارد های مهارتی بصورت بخشی از برنامه درسی تهیه و تدوین می شوند،استاندارد های این سطح که بر اساس تجارب کشور های اروپایی تهیه می گردد و قابل ارزشیابی و ارائه گواهی نیز می باشند مقامات منطقه ای آن را در چارچوب بودجه اروپا در برنامه 6-2000 استاندارد سازی دستاورد های اموزشی ،یکپارچه سازی سیستم ها و گواهینامه های مهارتی قرار داده اند.
اعتبار بخشی به آموزش
در ایتالیا مدارک و گواهینامه های رسمی از لحاظ قانونی و اجتماعی بسیار معتبراند جدیدترین سیستمی که دراعطای گواهینامه بین مقامات اموزش در سطح کشوری ،منطقه ای و ناحیه ای توافق شده است به شرح ذیل می باشد :
• تاکید بر کسب مهارت
• کسب حداقل استاندارد های مهارتی
• ایجاد ابزاری مثل مدرک و روشهایی که تجارب کاری را معتبر می کند
مشاوره:
خدمات مشاوره در اکثر مناطقی که آموزش های حرفه ای را ارائه می دهند با هدف حمایت از روش های آموزشی انجام می شود نهادی که مسئولیت این کار را بعهده دارد وزارت آموزش و پرورش است این وزارتخانه خدمات مذکور را از سطح ابتدایی تا دانشگاه ارائه می دهد از سوی دیگر وزارت کار نیز موظف به ارائه خدمات مشاوره ای برای آموزشهای فنی و حرفه ای و جویندگان کار می باشد در این راستا مراکز خدمات اشتغال که یکی از سیاستهای اساسی وزارت کار می باشد، موظف به ساماندهی و ارائه خدمات مشاوره به جویندگان کار است این مراکز باید بعد از مصاحبه با فرد متقاضی اطلاعات ، راهنماییها و نظارت کامل نسبت به روند اشتغال وی داشته باشند لازم به ذکر است که خدمات مشاوره برای جوانان و بزرگسالان بیکار یا دارای شغل ارائه می شودو روند مشاوره به شرح ذیل می باشد:
معلم در طول سال تحصیلی و در مدرسه با راهنماییهای خود اگاهی های لازم را به دانش اموز می دهد تا بهتر تصمیم بگیردو در نهایت او را در پایان دوران راهنمایی به مشاوره معرفی می کند خدمات مذکور معمولا از سوی خدمات تکمیلی حمایت می شود(مصاحبه های تشخیصی ،جلسات خاص اطلاع رسانی و توزیع مطالب خاص مشاوره)
مراکز آموزشهای فنی و حرفه ای آگاهی لازم در مورد شغلی که فرد باید انتخاب کند ارائه می دهند، خدمات تکمیلی وزارت آموزش و پرورش و نقش عمده آن را در این بخش نباید از نضر دور داشت. علاوه بر خدماتی که بصورت خاص در این مراکز و توسط وزارتخانه های متبوع ارائه می شود ،نوع دیگری از خدمات بصورت دولتی و در سطح منطقه ای و ناحیه ای و حتی بخش خصوصی برای عموم جوانان ارائه می گردد.
نهاد های اشتغال برای جوانان سنین 18-15سال خدمات خاص مشاوره ،خدمات آموزشی ،راهنمایی و نظارت لازم را انجام می دهد در مورد بزرگسالان راهنمایی بصورت محدود می باشد بویژه برای بزرگسالانی که بیکار هستند این افراد باید به مراکز هدایت شغلی که بصورت ناحیه ای اداره می شود مراجعه نمایند
کلا ،مدارس نیاز به معلمانی دارد که در تمام امور توانمند باشند برخی دیگر از معلمان در زمینه فعالیتهایی خاص و پروژه ای دارای مسئولیتهایی محدود هستند این معلمان با همکاری کارشناسانی که خارج ازمدرسه به همکاری فراخوانده می شوند وظیفه مشاوره را بعهده دارند موارد آموزشی بلافاصله به دانشگاهها ارجاع می شوند.
مشاوره در سیستم آموزش های فنی و حرفه ای معمولا بوسیله مربیان و معلمان این مراکز انجام می شود و مراکز خدمات اشتغال از مربیانی که در محل کار سابق خود تحت بازآموزی قرار گرفته اند بصورت قرار دادی در این کار استفاده می کنند.
آموزش حرفه ای سیاستی فعال در امر اشتغال
آموزش های مادام العمر از جمله نیازهای افراد جامعه محسوب می شود. بعبارت دیگر این آموزشها از جمله حقوق شهروندی و ضامن رشد تخصص و حرفه است، این آموزشها در کشور ایتالیا به صورت قدیمی در سیستم های متعددی از جمله سیستم¬های کار و آموزش وپرورش اجرا می شود. لذا مسئولیت برنامه ریزی، مدیریت و ارزیابی عملکردها مشترکاً و در سطوح مختلف استانی و منطقه ای انجام می شود. در واقع روش آموزش تلفیقی از همکاری و ارتباط وزارت کار، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه ها ومراکز تحقیقاتی مراکز آموزشی، مدارس و انواع NGOها می باشد، از سوی دیگر برای اجرا کردن این روش انجام اقداماتی نظیر بهبود تغییر سیستم آموزش، بازار کار و سیاستهای فعال اشتغال و مطابق با نیازهای نسل جوان، افزایش سطح مهارتی ضروریست.
ایجاد تغییر و بهبود در سیستم آموزش بسیار حائز اهمیت است، ارایه آموزشهایی مطابق با نیازهای قشر جوان، تقویت مهارت آنان، حمایت از دانش آموزان با تعریف روشهای جدید آموزشی برای جلوگیری از افت تحصیلی با تلفیق سیستم های متعدد وایجاد ارتباط دو سویه میان این دو سیستمها میسر و ممکن می شود. نوآوری و تغییر در بازار کار را می توان به دو دسته رشد اشتغال و مدرنیزه کردن بازار کار، توسعه گفتگوی اجتماعی دسته بندی کرد. البته لازم به ذکر است که رشد اشتغال و مدرنیزه کردن بازار کار از طریق شناسایی و تاسیس مراکز اشتغال خصوصی/ دولتی، قراردادهای آموزشی و تعریف روشنی از اشتغال افراد ایجاد می شود. یکی دیگر از اهداف ایجاد تغییر در بازار کار و سیاست فعال اشتغال، کارت یا گواهینامه مهارتی شهروندان است. در واقع اقدامی است که سبب می شود جوانان با در دست داشتن کارت مذکور صلاحیت ورود به بازار کار را داشته باشند و از تبعیضات اجتماعی نیز جلوگیری شود. حدفاصل سال 2003-2002 نرخ میزان افزایش دوره های کارآموزی به 4/7 درصد افزایش یافته است. این دوره ها یکنوع وسیله ابزاری هستند که تواناییهای جوانان سنین کار را افزایش می دهد. دوره های کارآموزی که در نهایت منجر به اخذ مدرک عالی می شود. سیستمی جدید در کشور ایتالیاست . در این سیستم رشته های درسی و سیلابس ها بر اساس نیازهای دقیق بازار کار طراحی و تدوین می شود.
نویسنده: مرضیه ادبی مهذب
کارشناس پژوهش سازمان آموزش فنی و حرفه ای