همیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineهمیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineبازاریابی منجر به توسعه اشتغال می‌شود
«به
تعدادی بازاریاب فعال نیازمندیم»، شاید شما هم با مراجعه به آگهی‌های
استخدامی نشریات به دفعات با این جمله روبرو شده باشید و در نگاه اول این
شغل برایتان بسیار پرطرفدار به نظر رسد. اما با بررسی دقیق‌تر به این
واقعیت می‌رسیم که انتخاب شغل بازاریابی که معمولاً به غلط آن را مساوی با
فروش حضوری یا ویزیتوری تلقی می‌کنند جزء آخرین انتخاب‌های شغلی کارجویان
قرار دارد و این در حالیست که عدم توجه به علم بازاریابی در سال‌های گذشته
خسارات جبران ناپذیری در عرصه تولید و ارایه محصولات ایرانی در بازارهای
داخلی و خارجی دربر داشته است. به نوعی غیرفعال بودن این بخش باعث از بین
رفتن فرصت‌های شغلی در سایر بخش‌ها شده است. این موارد ما را بر آن داشت
تا در گفت و گو با دکتر حسین خطیبی، دبیرکل انجمن بازاریابی که بالغ بر 17
سال است با داشتن مدرک دکترای روانپزشکی و ادامه تحصیلات در رشته مدیریت
بازرگانی در عرصه‌های مختلف بازاریابی فعال است به تشریح شغل و جایگاه این
حرفه در کشور بپردازیم. بازار کار
بازاریابی منجر به توسعه اشتغال می‌شود
***
شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از فعالان
این عرصه شناخت کاملی از بازاریابی ندارد و نمی‌دانند بازاریابی چیست، شما
بازاریابی را چگونه تعریف می‌کنید؟
متاسفانه به اشتباه در کشورمان
بازاریابی با فروش حضوری یا همان ویزیتوری یکسان دیده می‌شود و اینگونه به
نظر می‌رسد کسی که کالایی را در محلی عرضه می‌کند بازاریاب است. اما اگر
بازاریابی را به عنوان یک علم در نظر بگیریم، مراجعه حضوری فقط یکی از
بخش‌های آن است. با تمام این تفاسیر اگر بخواهیم تعریفی از بازاریابی
داشته باشیم می‌توان گفت: بازاریابی به سلسله فعالیت‌هایی در یک بستر
انسانی جهت رفع تقاضای بازار و نیازهای مخاطبین گفته می‌شود که در این
فرایند انسان‌ها با توجه به محصولات تغییر می‌کنند و بازاریاب باید روشی
برای تقاضاها پیدا کند و در نهایت دو طرف با انتفاع مشترک اظهار رضایت
کنند.
با این تفاسیر بازاریابی را به چند بخش می‌توان تقسیم کرد؟
بازاریابی
که در کشورمان معادل کلمه "مارکتینگ" است و به بخش‌هایی چون تحقیقات
بازار، بازارسنجی، بازارسازی، بازارجویی، بازارگرمی و... قابل تقسیم است.
به نوعی بازاریاب از لحظه‌ای که یک نیاز به وجود می‌آید فعالیتش شروع
می‌شود و می‌بایست جهت ارزیابی آن نیاز و پاسخ‌دهی به خواسته‌های مخاطبان
برنامه‌ریزی کند. البته زمانی ممکن است نیازی وجود داشته باشد ولی هنوز
برای آن محصولی ارایه نشده باشد که بازاریاب خلاق باید در جهت تولد محصول
جدید حرکت کند. به طور مثال در گذشته بلوتوث‌های موبایل در بازار موجود
نبود اما نیاز به وسیله‌ای که بتوان هنگام کار از این تکنولوژی استفاده
کرد سبب شد تا این وسیله وارد بازار شود. یا در تحقیقات بازار می‌بایست با
بهره‌گیری از علم آمار نیازهای عرضه و تقاضای محصولات ارزیابی شود.
با توجه به این موضوع، بازاریابان چه مهارت‌هایی باید داشته باشند؟
با
توجه به تخصصی بودن فعالیت‌های بازاریابی در بخش‌های مختلف، یک بازاریاب
نیازمند یکسری خصوصیات فردی و تحصیلات تخصصی است. به طور مثال در
پژوهش‌های بازار نیاز به مهارت‌های آماری بوده و زمانی که بازاریابان
می‌بایست یک محصول جدید را پیشنهاد کنند می‌بایست ذهنی خلاق داشته باشند.
یا برای فروش حضوری داشتن توانایی برقراری ارتباط خوب از اولویت‌هاست.
اما به طور کلی هربخش بازاریابی نیازمندیک بسترشخصیتی و علمی است.
وضعیت تحصیل دانشگاهی این رشته در کشور به چه صورت است؟
با
وجود آنکه در جهان از مدت‌ها پیش رشته‌های دانشگاهی تخصصی بازاریابی دایر
شده اما در ایران علاقه‌مندان با تحصیل در رشته مدیریت بازرگانی، در مقطع
کارشناسی‌ارشد می‌توانند در این رشته ادامه تحصیل دهند.
با این شرایط بازاریان فعلی کشور چگونه وارد این حرفه شده‌اند؟
عده‌ای
بعد از تحصیل در مدیریت بازرگانی به این عرصه آمده‌اند. اما معمولا
بازاریابان بخش فروش حضوری عمدتاً به صورت تجربی بازاریابی را فرا
گرفته‌اند. البته در مواردی دوره‌های آموزشی نیز از سوی سازمان‌های مختلف
برای بازاریابان برگزار می‌شود.
در این زمینه خود انجمن بازاریابی چه دوره‌های آموشی برگزار می‌کند؟
ما
در انجمن بازاریابی برگزاری دوره‌های کاربردی را در اولویت برنامه‌های خود
قرار داده‌ایم و در حال مذاکره با دانشگاه‌های خارجی جهت برگزاری دوره‌های
مشترک هستیم. در کنار آن با دانشگاه‌های داخلی نیز همکاری داشته و در حال
تهیه طرحی برای سطح‌بندی‌بازاریابان هستیم.
انجمن به غیر از برگزاری این دوره‌ها چه اقدامات دیگری انجام می‌دهد؟
انجمن
هدف اصلی خود را تولید علم قرار داده تا بتواند علوم جدید دنیا را با بستر
فرهنگی، اجتماعی و دینی کشورمان منطبق کند، چون هم‌اکنون بسیاری از دانش
بازاریابی در کشورمان ترجمه بوده و ما نیازمند دانش بومی‌هستیم.
در
کنار آن برگزاری سمینارهای تخصصی نیز از دیگر برنامه‌های ما است. در همین
رابطه برگزاری سمینارهای نقش نهادهای قضایی، اجرایی و قانونگذاری در توسه
بازار و سمینار نقش کشورهای اسلامی در تشکیل اتحادیه بازاریابی کشورهای
اسلامی در اولویت کاری ما قرار دارد. سمینارهایی نیز با موضوعات مختلف
همچون تاثیر رسانه‌ها در توسعه بازار از دیگربرنامه‌های انجمن است.
انجمن بازاریابی چه تعداد عضو دارد و راه عضویت در انجمن به چه صورت است؟
طیف
مختلفی از افراد به صورت دائمی و افتخاری عضو انجمن هستند. تعدادی نیز از
سازمان‌های مختلف خصوصی و دولتی به عضویت انجمن درآمده‌اند. اما در آینده
نزدیک در نظر داریم از طریق اعلان عمومی فراخوانی جهت عضویت فعالان مختلف
این بخش در انجمن ارایه دهیم.
استقبال سازمان‌های مختلف از فعالیت‌های انجمن به چه صورت است؟
بخش
خصوصی چون بازاریابی را می‌شناسد و به اهمیت آن واقف است استقبال خوبی
داشته است. برخی از دانشگاه‌ها نیز با ما در برگزاری دوره‌های مشترک
همکاری دارند. اما نیاز به حمایت بیشتری داریم و هنوز جایگاه این حرفه
شناخته شده نیست.
صحبت از جایگاه بازاریابی در کشور شد، شما این جایگاه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه
اهمیت بازاریابی در کشورمان نادیده گرفته شده است. اهمیت بازاریابی در
توسعه اقتصادی و گردش عملیاتی بوده که منجر به توسعه اشتغال در کشور
می‌شود. در کشورهای پیشرفته و شرکت‌های فراملیتی، بخش مارکتینگ و
بازاریابی از مهم‌ترین بخش‌هاست. چون اگر نتوانیم بازاری برای محصولاتمان
پیدا کنیم و آن را بفروشیم آن تولید ارزشی ندارد و محکوم به شکست هستیم.
ما به دلیل عدم توجه به بازاریابی، بازار جهانی بسیاری از محصولاتمان را
از دست داده و یادر حال از دست دادن هستیم. به طور مثال می‌توان به بازار
جهانی فرش و زعفران ایرانی اشاره کرد. هنوز حتی تعریفی از بازاریابی در
کشور نداریم و به زبان ساده اگر آگهی بدهید که به بازاریاب نیازمندیم حتی
به عده‌ای برمی‌خورد و این کار را دور از شان خود می‌دانند.
در این سال‌ها تکنولوژی‌های جدید چه تاثیری در بازارایابی داشته‌اند؟
تکنولوژی
در بازاریابی نیز همانند سایر بخش‌ها سرعت تبادل اطلاعات را افزایش داده
است. شما با فناوری ارتباطات و اطلاعات در یک لحظه می‌توانید با تمام دنیا
ارتباط داشته باید. شما به راحتی می‌توانید محصولاتتان را در دورترین
کشورها معرفی و به فروش برسانید. دیگر همانند گذشته نیست که مثلاً به صورت
دستی و سنتی مراحل معرفی فروش و... محصول انجام گیرد. یک ویزیتور با
دستگاه دیجیتالی دستی خود همان لحظه که از مشتری سفارش می‌گیرد به کارخانه
اعلام می‌شود و مواد اولیه مورد نیاز آن تامین شده و پول نیز از حساب
مشتری کسر خواهد شد. به عبارتی ارتباط تولیدکننده و مصرف‌کننده بسیار
نزدیک شده است. به گونه‌ای که در مواردی شما حتی از طریق اینترنت
می‌توانید سفارش کفشی دهید که اسم شما روی آن حک شده باشد و این فرآیند
در یک چرخه همزمان از سفارش تا تامین مواد اولیه و ارسال برای شما به
راحتی انجام‌پذیر است.
با این وجود با گسترش این تکنولوژی‌ها
سوءاستفاده‌هایی نیز رخ داده که می‌توان به شرکت‌های هرمی اشاره کرد.
بسیاری از این شرکت‌ها با عنوان بازاریابی اقدام به کلاهبرداری نموده‌اند.
بله
درست است. اما در اصل بازاریابی نوعی ارتباط مویرگی است که یک نفر
بازاریاب مسوول ارتباط با چند نفر دیگر تعیین می‌شود. مثلاً 10 مغازه
زیرنظر یک بازاریاب قرار دارد و آن مغازه‌ها نیز هرکدام تعداد زیادتری
مشتری دارند که به نوعی یک هرم ارتباطی تشکیل می‌شود. اما با گسترش شبکه
اینترنت این جریان به صورت مجازی نیز راه‌اندازی شد و شرکت‌هایی کالا و
خدمات خود را از این طریق عرضه کردند. ولی مشکل زمانی به وجود آمد که این
شرکت‌ها اقدام به مبادله پول نمودند و گسترش آن‌ها در کشور مشکل‌ساز شد.
مبادله پول در کشور ما قوانینی دارد که شما به عنوان یک فرد عادی
نمی‌توانید پول خرید و فروش کنید. در کنار آن عده‌ای با سوءاستفاده پول
گرفتند و فرار کردند که مشکلات زیادی برای کشور ایجاد شد. همچنین هیچ
نهادی نیز نبود که برای فعالیت آن‌ها مجوز صادر کند و بر آن‌ها نظارت
کند. اما در بازاریابی مجوزها از طرف نهادهای مسول صادر می‌شود و فعالیتی
قانونی است.
در پایان شما چه توصیه‌ای برای فعالان این عرصه و کسانی که می‌خواهند وارد حرفه بازاریابی شوند دارید؟
کسانی
که در سن آموزش دانشگاهی هستند، بهترین راه تحصیلات مرتبط در این رشته
است. فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌ها نیز با برگزاری دوره‌های تخصصی
می‌توانند در حیطه تخصصی خود به فرآیند بازاریابی بپردازند. البته همانطور
که اشاره شد در هر حیطه نیازمند بسترهای شخصیتی و علمی هستیم.
در طرف
مقابل دست‌‌اندرکاران نیز باید توجه داشته باشند که بازاریابی محور توسعه
کشور است و با فعال بودن این بخش سایر بخش‌ها نیز زنده نگه می‌دارد و
ارتباط ما را با جهان گسترده‌تر می‌کند. نکته آخر هم اینکه در سال الگوی
مصرف قرار داریم و بازاریابی یکی از مهم‌ترین راه‌های اجرای الگوی مصرف
است و نباید این مهم‌را فراموش کرد.
امین بلند همت
