همیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineهمیارآنلاین
کانال ایتا https://eitaa.com/hamyaronlineآمادگی قبل از آزمایش
آماده سازی بیماران
آماده سازی بیماران
بسیاری
از مسائلی که تفسیر نتایج یک آزمایش را تحت تاثیر قرار می دهند، تحت کنترل
پزشک یا متخصص آزمایشگاه نیستند. از جمله این موارد می توان به سن، جنس،
نژاد، حاملگی و وضعیت عادت ماهیانه اشاره نمود. این موارد حتما باید توسط
متخصص مربوطه در برگه درخواست آزمایشات درج گردد و تفسیر نتایج بر اساس
آنها صورت گیرد. استرس های پس از عمل جراحی که ممکن است گاهی بسیار شدید
باشند، می توانند نتایج بسیاری از آزمایشات خصوصا آزمایشات هورمونی را تحت
تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال سطح هورمون های تیروئیدی اغلب بعد از
جراحی کاهش می یابد. در آماده سازی بیمار دقت به استرس های وارده، ورزش،
حاملگی، خوردن و نوشیدن، چربی، الکل، وضعیت بدن، روش های طبی مورد
استفاده، داروها و تداخلات دارویی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
خوردن و نوشیدن
مصرف
مواد غذایی و نوشیدنی ها بر نتایج بسیاری از تست های آزمایشگاهی تاثیر می
گذارد. قند خون، انواع چربی ها، اسید اوریک، اوره و غیره از جمله موادی
هستند که تحت تاثیر مصرف مواد غذایی قرار می گیرند. مثلا یک غذای چرب به
افزایش غلظت تری گلیسیریدهای سرم منجر می شود. در عوض متعاقب صرف غذاهای
حاوی پروتئین یا نوکلئوتید بالا، سطح اوره و اسید اوریک افزایش می یابد.
مصرف غذا و نوشیدنی ها حتی غلظت بسیاری از هورمونها را نیز دچار تغییر می
سازد. انسولین و گاسترین (هورمونی که در تولید اسید معده نقش دارد) مثال
هایی هستند که نمونه های پس از مصرف غذا و نمونه های ناشتا در مورد آنها
تغییرات چشمگیری را نشان می دهند. سطح داروها در خون نیز تحت تاثیر مصرف
غذا قرار می گیرد، زیرا جذب اکثر داروها از روده پس از صرف غذا کند می
شود. کافئین چای و قهوه و برخی دیگر از نوشیدنی ها اثرات شدیدی بر برخی از
مواد دارند، به عنوان مثال مصرف کافئین به واسطه افزایش اپی نفرین سبب
افزایش قند خون می شود. همچنین غلظت کورتیزول پلاسما پس از 3 ساعت تا 50%
افزایش می یابد. باید توجه داشت که تاثیر غذا بر غلظت مواد موجود در خون
به دو عامل بستگی دارد: 1- ترکیب غذای صرف شده 2- زمان طی شده از هنگام
صرف غذا تا نمونه گیری. به منظور پرهیز از تفسیر نادرست نتایج آزمایشگاهی
به صورت کلی توصیه می شود که نمونه گیری همیشه بعد از 12 ساعت ناشتایی و
کاهش همزمان فعالیت بدنی انجام شود.
داروها
داروها
می توانند سبب اشکالاتی در نتایج آزمایشات گردند، زیرا بر مکانیزم های
طبیعی و بیوشیمیایی بدن تاثیر می گذارند. گستردگی تعداد داروها سبب می شود
که نتوان آنها را در این بحث مختصر گنجاند. لذا در مورد هر یک از تست های
آزمایشگاهی که در بخش تست های آزمایشگاهی سایت آورده شده اند به اثرات
داروها خواهیم پرداخت. بدیهی است پزشک معالج باید در جریان نوع دارو های
مصرفی بیمار قرار گیرد تا در زمان تفسیر آزمایشات دچار اشتباه نشود.
استرس
استرس های فکری و جسمی می توانند عملکرد بدن انسان را دستخوش تغییر سازند. این تغییرات شامل هورمون های مختلف مترشحه به مایعات داخل بدن نیز می گردد. بیماران در زمان نمونه گیری نباید در حالت اضطراب و تحت فشار باشند، بلکه در عوض باید کاملا آسوده و راحت به این امر بپردازند. ترس و استرس محرک هایی برای ترشح هورمون رشد و هورمون شیر در زنان به حساب می آیند. بسیاری از پروتئین های حامل موجود در خون مانند ترانسفرین که نقل و انتقال آهن را در بدن بر عهده دارند نیز تحت تاثیر استرسهای طولانی مدت قرار می گیرند.
تداخلات دارویی
مصرف داروها سبب تداخل در نتایج بسیاری از آزمایشها می شود. به عنوان مثال مصرف قرصهای ضد بارداری اثرات عمیقی بر افزایش سطح پروتئین های متصل شونده به تیروکسین، کورتیزول و هورمونهای جنسی دارد. فنوباربیتال و فنی توئین که جز داروهای ضد صرع هستند، سبب افزایش سطح آنزیم های کبدی می شوند. آمیودارون که یک داروی قلبی است، موجب افزایش سطح تیروکسین که جز هورمونهای غده تیروئید هستند، می شود.
اعمال پزشکی
برخی
از اعمال پزشکی اثراتی کوتاه مدت بر مواد موجود در گردش خون دارند.
بنابراین باید در این موارد زمان کافی به بیمار داده شود تا به حالت طبیعی
باز گردد. جراحی یا تزریق داخل عضلانی منجر به افزایش فعالیت کراتین کیناز
و معاینه مقعدی یا دستکاری پروستاتی موجب افزایش سطح آنتی ژن ویژه پروستات
(PSA) می شود. توجه به این نکته ضرورت دارد که گرفتن نمونه خون از نزدیک
محل تزریق، موجب تفسیر اشتباه نتایج اندازه گیری بسیاری از آزمایشات می
گردد، زیرا غلظت بسیاری از مواد در محل مذکور به صورت کاذب پایین گزارش می
شود. هیچ گاه نباید از دستی که به آن سرم وصل است نمونه گیری نمود، زیرا
تزریق سرم سبب رقیق شدن بسیاری از مواد در محل مذکور می گردد. تزریق خون
نیز می تواند سبب افزایش غلظت برخی از مواد فولات و فریتین شود. به همین
جهت بهتر است که تا چند روز پس از تزریق خون از گرفتن نمونه از بیمار جهت
انجام آزمایش خودداری گردد
دخانیات و مواد مخدر
مصرف
سیگار و سایر انواع دخانیات سبب تغییراتی در غلظت برخی از مواد از جمله
اسیدهای چرب پلاسما، اپی نفرین، آلدوسترون و کورتیزول می شود. لازم به ذکر
است که این تغییرات حتی در اثر کشیدن یک نخ سیگار نیز اتفاق می افتد. مواد
مخدر نیز می توانند غلظت بسیاری از مواد را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان
مثال مصرف هروئین سبب افزایش غلظت هورمونهای تیروئیدی می شود.
حاملگی
اثرات حاملگی بر تعدادی از آزمایشات به خوبی به اثبات رسیده است. علاوه بر افزایش شناخته شده هورمون اصلی بارداری یعنی HCG که از جفت ترشح می شود، هورمون هایی استریول (نوعی استروژن) و هورمون جفتی مولد شیر (HPL) نیز در خون افزایش می یابد. در زمان تفسیر یافته های آزمایشگاهی در زنان باردار توجه به هفته ای از حاملگی که نمونه گیری در آن انجام شده است، ضروری است. لازم به یادآوری است که حجم ادرار نیز به صورت فیزیولوژیک در سه ماهه سوم بارداری تا 25% افزایش می یابد. به علاوه امکان دفع قند در ادرار زنان باردار نیز وجود دارد.
ورزش
ورزش
نیز مانند استرس های روحی تولید و ترشح تعدادی از هورمون ها از جمله
هورمون رشد هورمون مولد شیر را تحت تاثیر قرار می دهد. البته این مسئله به
توانایی فیزیکی فرد و همچنین میزان و شدت ورزش کردن وابسته است. در مواردی
که سطح هورمون ها در حالت استراحت مورد نیاز است، باید از گرفتن نمونه از
بیمار بلافاصله پس از فعالیت شدید اجتناب نمود. ورزش شدید ممکن است به دفع
ادراری گلبول های قرمز یا سفید منجر شود. به هر صورت تغییرات ناشی از ورزش
برای طبیعی شدن به چند روز زمان نیاز دارند.
سن
غلظت
بسیاری از مواد در دوره های مختلف سنی تغییر می کند، به عنوان مثال غلظت
هموگلوبین خون در نوزادان در مقایسه با بزرگسالان بیشتر است. یا غلظت
کلسترول LDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب که احتمال بیماری های عروق
قلب را کاهش می دهد) به میزان زیادی تحت تاثیر سن بیمار قرار می گیرد.
جنس
بسیاری از الگوهای هورمونی و غلظت مواد موجود در خون در مردان و زنان با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال معمولا غلظت آهن سرم در زنان کمتر از مردان است که البته پس از 65 سالگی این اختلاف بر طرف می شود. یا غلظت کراتی نین که نمادی از عملکرد کلیه هاست به توده ماهیچه ای فرد بستگی دارد. از آنجاییکه حجم عضلات خانم ها از آقایان کمتر است، غلظت کراتینین نیز در آنها کمتر از مردان است. توجه: سرم به بخش مایع خون که فاقد سلول های خونی است اطلاق می شود.
چربی ها
تغییرات چربی های خون پس از صرف غذا کاملا به اثبات رسیده است. زمانی که ما غذای پر چربی مصرف می کنیم ظاهر سرم خون شیری رنگ می شود. این تغییر رنگ ظاهری ناشی از وجود نوعی از چربی ها به نام تری گلیسیریدها و شیلومیکرونها است. سرم های پر چربی علاوه بر افزایش نتایج انواع چربی های خون بر غلظت بسیاری از هورمونها و مواد دیگر نیز تاثیر می گذارد. بنابراین در بیشتر انواع تست های هورمونی و نیز آزمایشات مربوط به چربی ها، بهتر است که بیمار 12 الی 14 ساعت ناشتا باشد.
الکل
مصرف الکل علاوه بر اثرات سوء فراوانی که بر اکثر دستگاه های بدن دارد، سبب تغییر نتایج بسیاری از تست های آزمایشگاهی و خطاهای تشخیصی می گردد. از جمله ارگان هایی که تحت تاثیر الکل قرار می گیرند می توان به کبد اشاره نمود. تاثیر الکل بر کبد سبب می شود تا غلظت آنزیم هایی مانند آلکالین فسفاتاز، آسپارتات ترانسفراز و گاما گلوتامیل ترانسفراز تغییر یابد.
وضعیت بدن
وضعیت بدن در حالت های مختلف ایستاده، نشسته و خوابیده بر نتایج بسیاری از آزمایشات اثر می گذارد. مثلا زمانی که فردی از حالت خوابیده به ایستاده تغییر وضعیت می دهد غلظت خون او در حد 20-10% بیشتر می شود. به این ترتیب افزایش غلظت پروتئین ها، پپتیدها، آنزیم ها و مواد متصل به پروتئین ها مانند کورتیزول، تیروکسین و داروها اتفاق می افتد. زمانی که بیمار از وضعیت نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت می دهد همین تغییرات البته به درجات کمتر روی می دهند. در مورد بیماران سرپایی، بیمار حداقل باید 15 دقیقه روی صندلی بنشیند و بعد خونگیری جهت آزمایش انجام شود. در مورد برخی از تست ها بیمار حتما باید مدتی در حالت خوابیده بسر برد و بعد نمونه گیری انجام شود.
منبع
آزمایشگاه پاتوبیولوژی سنایی
